ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ [ΜΕΡΟΣ 2ο]

ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Oι βαλκανικές χώρες έχουν σημειώσει σημαντική πρόοδο στην προσπάθειά τους να γίνουν μια λειτουργική οικονομία της αγοράς, αν και θα λέγαμε ότι δεν είναι ακόμα ικανές να αντιμετωπίσουν τις ανταγωνιστικές πιέσεις και τις δυνάμεις αγοράς εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης . Ο όγκος των επενδυμένων κεφαλαίων σε αυτές τις χώρες είναι πολύ περιορισμένος και υπάρχει έλλειψη δυτικού επενδυτικού ενδιαφέροντος.

Με δεδομένη αυτή την κατάσταση, οι Έλληνες επιχειρηματίες έχουν βρει έδαφος για να πραγματοποιήσουν αρκετά μεγάλες επενδύσεις σε σχέση με τα οικονομικά μεγέθη της Ελλάδας. Παρ’ όλα αυτά 25 περίπου ελληνικές πολυεθνικές έχουν επενδύσει το 80% των συνολικών ελληνικών εκροών ΞΑΕ σε ολόκληρη τη βαλκανική περιοχή. Συγχρόνως, περίπου 3.000 ενεργές ελληνικές επιχειρήσεις από τις 8.000-10.000 εγγεγραμμένες πρόσφεραν και προσφέρουν δραστηριότητες προστιθέμενης αξίας στις βαλκανικές οικονομίες όπως νέες θέσεις εργασίας, προϊόντα καλύτερης ποιότητας, ευρύτερη ποικιλία των προϊόντων και αύξηση της παραγωγής. Οι βαλκανικές χώρες, παρ’ όλο που υστερούν οικονομικά σε σχέση με τις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, διαθέτουν εντούτοις σημαντικές προοπτικές ανάπτυξης. Επίσης, υπάρχουν έντονα σημάδια οικονομικής ανάκαμψης-ανάπτυξης και πολιτικό-κοινωνικής σταθερότητας και σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων. Επομένως, παρουσιάζονται αρκετές επενδυτικές ευκαιρίες ιδίως για τις ελληνικές επιχειρήσεις με δεδομένη την έλλειψη επενδυτικού ενδιαφέροντος από τις δυτικές πολυεθνικές. Οι χώρες της ΝΑ Ευρώπης έχουν την προοπτική στη δεκαετία που διανύουμε να επιτύχουν το στόχο της ευρωπαϊκής σύγκλισης, όπως επίσης και οι ελληνικές επιχειρήσεις έχουν τη δυνατότητα να αξιοποιήσουν τις αγορές αυτές.

Τι πρεπει να υπολογισει ο ελληνας επιχειρηματιας, προκειμενου να επενδυσει σε καποια βαλκανικη χωρα;

Να μελετήσει προσεκτικά τα κίνητρα και αντικίνητρα μιας επένδυσης σε μια χώρα της Βαλκανικής.

1. Να μελετήσει το οικονομικό, επιχειρησιακό, νομοθετιπολιτικό-κοινωνικό περιβάλλον της χώρας-στόχου της επένδυσης.
2. Να μελετήσει τις αρχικές οικονομικές συνθήκες, τα εξωτερικά γεγονότα και τα μακροοικονομικά μεγέθη κάθε χώρας κατά τη χρονιά που ξεκίνησε η μετάβαση στην οικονομία της αγοράς. Έτσι γίνεται εφικτό να διαπιστωθεί η πορεία εξέλιξής της και οι πιθανότητες-προοπτικές για οικονομική ανάπτυξη.

Μελετώντας τα παραπάνω είναι επίσης εφικτό να συσχετιστεί η ανάληψη του δεδομένου ρίσκου που έχουν οι συγκεκριμένες επενδύσεις με την πρόβλεψη της μελλοντικής πορείας της οικονομίας της συγκεκριμένης χώρας, έτσι ώστε να διαπιστωθούν επενδυτικές ευκαιρίες. Επίσης, το ρίσκο πρέπει να λαμβάνεται υπόψη αλλά και να θεωρείται από τον επενδυτή ότι ενσωματώνεται μέσα στο χαμηλό τίμημα αγοράς μιας ιδιωτικοποιημένης κρατικής επιχείρησης, αλλά και να εκτιμάται η προσδοκία υψηλών κερδών. Αναγκαία είναι και η αναζήτηση ασφάλειας των επενδύσεων όπως και η αναζήτηση χρηματοδοτήσεων χαμηλού κόστους και επιδοτήσεων. Να μελετήσει πίνακες με στατιστικά δεδομένα για άλλες παραμέτρους εκτός από τα μακροοικονομικά μεγέθη, όπως διαφθορά, παραοικονομία, διαφάνεια, εγκληματικότητα, ανταγωνιστικότητα, ανθρώπινα δικαιώματα κτλ. είναι απαραίτητα. Με δεδομένο, λοιπόν, ότι οι εταιρείες από τις ανεπτυγμένες δυτικές χώρες έχουν αναπτύξει υψηλό επενδυτικό ενδιαφέρον για τις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, οι ελληνικές επιχειρήσεις πρέπει να στραφούν στις βαλκανικές χώρες, αφού αναλύσουν με προσοχή όλα τα παραπάνω και να λάβουν υπόψη κυρίως τη γεωγραφική εγγύτητα, την πολιτισμική εγγύτητα και τη γνώση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος των Βαλκανίων.

Αλλα γιατί επενδύουν οι Έλληνες στα Βαλκάνια;

Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους η Ελλάδα και πιο συγκεκριμένα οι ελληνικές εταιρείες επενδύουν στα Βαλκάνια:

• Τα Βαλκάνια προσφέρουν στην Ελλάδα μία εντελώς νέα αγορά (Petrochilos και Salavrakos 2003).
• H νέα αγορά των Βαλκανίων βρίσκεται πολύ κοντά στην Ελλάδα (Petrakos, 1997).
• Στην αγορά των Βαλκανίων υπάρχει έλλειψη εγχώριου ανταγωνισμού.
• Τα Βαλκάνια προσφέρουν φτηνό εργατικό κόστος, έτσι οι μεταφερόμενες επιχειρήσεις «συμβάλλουν» στην αύξηση της ανε
  ργίας στην Ελλάδα και ιδιαίτερα στη Βόρεια Ελλάδα.
• Η Ελλάδα ειδικεύεται στη φασόν παραγωγή (ειδικά η Βόρεια Ελλάδα), η οποία στηρίζεται επίσης στο χαμηλό κόστος της ανειδίκευτης εργασίας. Οι γειτονικές Βουλγαρία, Αλβανία και πΓΔΜ προσφέρουν εξαιρετικά καλούς όρους από αυτή την άποψη. Είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι η αναλογία των αμοιβών μεταξύ Ελλάδας και Βαλκανίων ήταν 1:8 στην αρχή της μετάβασης και είναι τώρα 1:4 ή και ακόμη 1:5. Εντούτοις η παραγωγικότητα της εργασίας στα Βαλκάνια στα πρώτα χρόνια ήταν 1:3, αλλά με την αυξανόμενη εμπειρία σε ορισμένες περιοχές πλησιάζει εκείνη των Ελλήνων εργαζομένων. Η τελευταία ανάπτυξη οφείλεται στη συγκέντρωση ενός μεγάλου αριθμού ελληνικών υφαντουργικών επιχειρήσεων (ιδιαίτερα στη Νότια Βουλγαρία), οι οποίες δημιούργησαν υψηλότερη ζήτηση για εργασία και αύξησαν στη συνέχεια τους μισθούς.
• Η ύπαρξη πολύ ευνοϊκών εμπορικών συμφωνιών (φορολογικές απαλλαγές, έλλειψη ποσοστώσεων και δασμολογίων κ.λπ.) μεταξύ της Βουλγαρίας και άλλων κοντινών χωρών, καθώς και η χαμηλή φορολογία (15% φόρος επί των εταιρικών κερδών στη Βουλγαρία από 1/1/2005).
• Η γραφειοκρατία, η δωροδοκία, ο υψηλός κίνδυνος, η διαφθορά που χαρακτηρίζουν την οικονομία των Βαλκανίων αποτελούν αποθαρρυντικούς παράγοντες για τους δυτικούς επενδυτές, ενώ οι Έλληνες ένιωσαν εξοικειωμένοι με αυτή την πραγματικότητα που την είχαν ζήσει και στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980 (και τη «ζουν» εν μέρει μέχρι και σήμερα) (Iammarino και Pitelis, 2000).
• Υπήρξε μια γενική ευφορία που προκύπτει από την κατάρρευση των κομμουνιστικών καθεστώτων και την ανάλογη ανάγκη για αγαθά και υπηρεσίες στις χώρες που υποδεικνύουν το γρήγορο και εύκολο κέρδος. Αυτή η ευφορία ενθαρρύνει τους Έλληνες επιχειρηματίες να ενεργήσουν βιαστικά και χωρίς προηγούμενη και λεπτομερή έρευνα της αγοράς.
• Η παρουσία χιλιάδων σπουδαστών στα πανεπιστήμια κυρίως της Σερβίας, της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας προσέλκυσε τους Έλληνες επιχειρηματίες για να επενδύσουν -ειδικά- στους κλάδους της ψυχαγωγίας, των εστιατορίων και της βιομηχανίας τροφίμων.
• Τέλος, η πώληση κρατικών επιχειρήσεων μέσω της ιδιωτικοποίησης ή της δημιουργίας κοινών (κοινοπραξιών) επιχειρήσεων (joint ventures) έβαλε σε «πειρασμό» μεγάλες ελληνικές επιχειρήσεις, όπως η Ελληνική Εταιρεία Εμφιάλωσης – Coca-Cola, ο Τιτάν, η Intracom, η Δέλτα, η Goodys, η Νίκας, η Χαρτοποιία Θράκης και άλλες, να μπουν στην αγορά και απέκτησαν ένα μεγάλο μέρος αυτής. Αυτή η συμμετοχή των ελληνικών επιχειρήσεων στη βαλκανική αγορά θα δώσει ώθηση στην ισχύ τους και στη θέση τους στην παγκόσμια αγορά και θα αυξήσει το παγκόσμιο μερίδιο αγοράς [π.χ. η Ελληνική Εταιρεία Εμφιάλωσης έγινε ο δεύτερος μεγαλύτερος εμφιαλωτής στον κόσμο (πιέσεις από τον ανταγωνισμό)] (Bitzenis, 2002).

Η επενδυση στα Βαλκανια σαν τρόπος αποφυγής υψηλής φορολόγησης

Οι ελληνικές εταιρείες στην προσπάθεια να αποφύγουν την υψηλή φορολόγηση, η οποία υπάρχει στην Ελλάδα, μπορεί να στραφούν σε μία βαλκανική χώρα όπου θα δημιουργήσουν μία εταιρεία με έδρα τη βαλκανική χώρα με αποτέλεσμα να λειτουργούν με τους κανόνες και τους νόμους της χώρας που υποδέχεται την επένδυση, διατηρώντας το δικαίωμα να επιστρέψουν, όποτε αυτές το επιθυμούν, τα καταγεγραμμένα ποσά του επενδυμένου κεφαλαίου στην Ελλάδα υπό τη μορφή κερδών (επαναπατρισμός κερδών). Επίσης, οι ελληνικές εταιρείες μπορεί να επανεπενδύσουν τα κέρδη και έτσι να αποφύγουν ακόμη και τη φορολογία του κράτους στο οποίο επένδυσαν. Πολλές φορές εταιρείες, κυρίως εντάσεως εργασίας, προτιμούν να επενδύσουν σε περιοχές με υψηλή ανεργία, όπου θα απασχολούν πάνω από ένα συγκεκριμένο αριθμό εργαζομένων, ή να πραγματοποιήσουν μια επένδυση πάνω από ένα συγκεκριμένο ύψος με αποτέλεσμα να απαλλάσσονται από φορολόγηση ενός μεγάλου μέρους των κερδών τους. Επίσης, πολλές φορές και σε αρκετές βαλκανικές χώρες οι εταιρείες απαλλάσσονται από τη φορολόγηση των κερδών (εξ ολοκλήρου) για τα πρώτα χρόνια λειτουργίας τους, και κάποιο ποσοστό των κερδών για τα επόμενα χρόνια αν επενδύσουν αυτές οι εταιρείες μέσα από το κρατικό πρόγραμμα των ιδιωτικοποιήσεων με πλειοψηφικό πακέτο. Είναι, επίσης, δυνατό βάσει της νομοθεσίας οι εταιρείες, είτε να μεταφέρουν τις ζημιές στα επόμενα έτη (ισχύει για όλες τις επιχειρήσεις -έως 5 χρόνια- και για τις τράπεζες -έως 10 χρόνια-) είτε να απαλλάσσονται από την πληρωμή κάποιου ποσοστού ΦΠΑ και να έχουν πλήρη απαλλαγή ΦΠΑ όταν πρόκει
ται για εισαγωγή μηχανολογικού εξοπλισμού. Επιπρόσθετα, οι ξένες επιχειρήσεις στα Βαλκάνια μπορούν να εγγραφούν ως εγχώριες επιχειρήσεις (και όχι ως ξένες πολυεθνικές) με αποτέλεσμα τη χαμηλή φορολογία (για παράδειγμα στη Βουλγαρία το ποσοστό φόρου εταιρικών είναι 15% από 1/1/2005). Τέλος, είναι σύνηθες σε μία χώρα υπό μετάβαση να είναι δεδομένη η ανυπαρξία ενός ανεπτυγμένου κρατικού ελέγχου για αποφυγή φοροδιαφυγής, με αποτέλεσμα την ύπαρξη δωροδοκιών-καταστάσεων διαφθοράς, αλλά και ανυπαρξία ελεγκτικών μηχανισμών, νόμων, αυστηρών κυρώσεων κτλ.

Αποτέλεσμα αυτών η δήλωση ελάχιστων κερδών από την πλευρά των επιχειρήσεων. Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, δύναται κάθε επιχείρηση που επιθυμεί να επενδύσει στα Βαλκάνια να δημιουργήσει ταυτόχρονα μια παράκτια εταιρεία (offshore) (εταιρεία που απολαμβάνει προνομιακή φορολογική μεταχείριση σε περιοχές που αποκαλούνται φορολογικοί παράδεισοι) με αποτέλεσμα να εμφανίζεται αυτή η εταιρεία στους πίνακες των χωρών της Βαλκανικής ως επενδύτρια εταιρεία προερχόμενη από χώρα διαφορετική (π.χ. από Κύπρο, Λουξεμβούργο, Virgin Islands κτλ.) από αυτή (home country) που πραγματικά ανήκουν τα συμφέροντα των επιχειρηματιών που την κατέχουν (Bitzenis, 2003b).

Ποιοι οι λόγοι επενδυτικης αποτυχίας στα Βαλκανια πολλών μικρών ελληνικών επιχειρήσεων;

Ως αποτέλεσμα των προαναφερθέντων λόγων 10.000 ελληνικές επιχειρήσεις εγγράφηκαν στη βαλκανική αγορά, ενώ ενεργές είναι λιγότερες από 3.500. Επομένως, ο αριθμός των αναγγελθέντων ελληνικών επενδυτικών προγραμμάτων στα Βαλκάνια δεν αντιστοιχεί στον πραγματικό αριθμό εταιρειών υπό λειτουργία. Φαίνεται ότι διάφορες ελληνικές επιχειρήσεις υπήρξαν μόνο κατ’ όνομα στη βαλκανική αγορά περιμένοντας καλύτερες ημέρες να έρθουν και να γίνουν ενεργές. Μπορούμε όμως να αναφέρουμε και το γεγονός ότι η διαφορά μεταξύ του αναγγελθέντος αριθμού των ελληνικών επιχειρήσεων που λειτουργούν στη βαλκανική αγορά και του πραγματικού αριθμού των εταιρειών που υπάρχουν σ’ αυτήν οφείλεται και στην αποχώρηση ενός σημαντικού αριθμού μικρών και μεσαίων εταιρειών από τη βαλκανική αγορά. Οι λόγοι για την αποχώρησή τους σχετίζονται και με την ενδυνάμωση του ανταγωνισμού. Μόνο το ένα τρίτο των εγγεγραμμένων ελληνικών επιχειρήσεων είναι ενεργές στα Βαλκάνια και αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι Έλληνες επιχειρηματίες θέλησαν το εύκολο και γρήγορο κέρδος χρησιμοποιώντας περιορισμένο κεφάλαιο και χωρίς να έχουν προηγούμενη εμπειρία στις οικονομικές δραστηριότητες στα Βαλκάνια.

• Πολλοί Έλληνες, οι οποίοι στα πρώτα χρόνια της μετάβασης έσπευσαν -χωρίς οποιοδήποτε σχέδιο επένδυσης και χωρίς έρευνα αγοράς- να δημιουργήσουν εταιρείες στα Βαλκάνια και να τις καταχωρίσουν, γρήγορα κατάλαβαν ότι δεν έχουν πιθανότητα να δημιουργήσουν μια επιχείρηση ελπίζοντας σε εύκολα κέρδη.
• Η γραφειοκρατία, η δωροδοκία, ο υψηλός επιχειρηματικός κίνδυνος και η διαφθορά είναι μερικοί από τους παράγοντες που οδήγησαν πολλούς Έλληνες να κλείσουν τις επιχειρήσεις τους και να επιστρέψουν (παρά την εξοικείωσή τους με αυτά τα εμπόδια-αντικίνητρα).
• Μερικές κοινοπραξίες λόγω της ανικανότητας για συνεργασία με τους τοπικούς επενδυτές οδηγήθηκαν σε αποτυχία.
• Μερικές από τις περιπτώσεις «ακολουθώντας τον πελάτη» απέτυχαν επειδή τα κέρδη που οι επιχειρηματίες περίμεναν μετά από μερικά χρόνια δεν ήρθαν. Πολλοί από αυτούς σταμάτησαν τις προσπάθειές τους, είτε επειδή οι απώλειες ήταν σημαντικές στα πρώτα χρόνια επένδυσης είτε γιατί η εδραίωσή τους στην αγορά δεν φάνηκε να δίνει πιθανότητες για κάτι καλύτερο στο μέλλον.
• Το χαμηλό κατά κεφαλήν εισόδημα που οδήγησε στη χαμηλή κατά κεφαλήν κατανάλωση, και επιδείνωσε τα εισοδήματα και τα κέρδη των επιχειρήσεων. Αυτό είχε μεγαλύτερες επιπτώσεις στις μικρές επιχειρήσεις, δεδομένου ότι «η αγορά-στόχος» είναι τα νοικοκυριά, τα οποία στις περισσότερες περιπτώσεις «δοκιμάστηκαν» από οικονομικές κρίσεις.
• Οι οικονομικές κρίσεις ανάγκασαν πολλές ελληνικές επιχειρήσεις να επιστρέψουν στην Ελλάδα.
• Μερικές ελληνικές επιχειρήσεις στον τομέα κλωστοϋφαντουργίας και έτοιμου ενδύματος επέστρεψαν στην Ελλάδα λόγω της ανεπάρκειας των ικανοτήτων των Βαλκάνιων εργαζομένων, η οποία είχε ως αποτέλεσμα την παραγωγή χαμηλής ποιότητας προϊόντων. Το χαμηλό κόστος εργασίας δεν ήταν αρκετό να κρατήσει αυτούς τους επενδυτές στα Βαλκάνια.
• Διάφορες μικρές ελληνικές επιχειρήσεις, που καθιερώθηκαν στα πρ�
  �τα χρόνια της μετάβασης, επιβίωσαν για μικρό χρονικό διάστημα, καθώς πολύ σύντομα οι δυτικές πολυεθνικές ήρθαν προσφέροντας τα ίδια προϊόντα με καλύτερη ποιότητα και με πιο προσιτές τιμές. Στην πραγματικότητα δεν είναι εύκολο να είναι κανείς ακριβής με τον αριθμό εκείνων των επιχειρήσεων που είναι ακόμα ενεργές ή έχουν φύγει από μία βαλκανική χώρα. Αυτό οφείλεται στο πρόβλημα με τα στατιστικά στοιχεία, τα οποία δεν αφαιρούν από το σύνολο του αριθμού επενδύσεων εκείνες τις επιχειρήσεις που δεν δραστηριοποιήθηκαν ποτέ ή δεν είναι ενεργές ακόμα.

ΚΑΤΑ ΧΩΡΑ ΑΝΑΦΟΡΑ

Η Βουλγαρία στις προτιμήσεις των Ελλήνων επιχειρηματιών

Στα έτη 1992 και 1993 100 ελληνικές επιχειρήσεις ξεκίνησαν την επενδυτική τους δραστηριότητα στη Βουλγαρία. Κατόπιν, το 1994, υπήρξε μια συσσώρευση περίπου 450 νέων ελληνικών επιχειρήσεων και στα έτη 1995-1997, περίπου 750 νέες επιχειρήσεις ενεγράφησαν. Από το 1998 ως το 2001 έχουμε μια εγγραφή 2.400 πρόσθετων ελληνικών επιχειρήσεων στη Βουλγαρία. Επιπλέον, άλλες 290 ελληνικές επιχειρήσεις που εγγράφονται στα έτη 2002-3 και έτσι, στο τέλος του 2003 στα βουλγαρικά αρχεία εμφανίζονται πάνω από 4.000 εγγεγραμμένες ελληνικές επιχειρήσεις. Λιγότερες από το 1/3 αυτών είναι ενεργές. Από τον παραπάνω πίνακα γίνεται εμφανές ότι ένας σημαντικός αριθμός ελληνικών επιχειρήσεων είναι ενεργός στις περιοχές της νότιας Βουλγαρίας, κοντά στα ελληνικά σύνορα, λόγω του χαμηλού κόστους εργασίας και μεταφορών, το οποίο βοήθησε στη δημιουργία μιας εξαγωγικής βάσης, κυρίως, για εταιρείες εντάσεως εργασίας. Για παράδειγμα, στο Blagoevgrad υπάρχουν πάνω από 700 εταιρείες ελληνικές εγγεγραμμένες και υπολογίζεται ότι το 1/3 από αυτές είναι ενεργές.

Οι ελληνικές εταιρείες εντάσεως εργασίας βρέθηκαν σε αυτή την περιοχή εξαιτίας του φθηνού κόστους εργασίας. Ενδεικτικά, περίπου 200 έως 300 ελληνικές επιχειρήσεις κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων και ιματισμού αναπτύσσουν δραστηριότητες σε αυτές τις ιδιαίτερες περιοχές, παρά το γεγονός ότι πρέπει να απασχολήσουν σχεδόν δύο φορές περισσότερους εργαζόμενους απ’ ό,τι στην Ελλάδα -άνω των 90% τους γυναίκες- εξαιτίας των κατώτερων δεξιοτήτων των εργαζομένων (ειδικά τα πρώτα έτη της μετάβασης 1989-1995).

Ακόμα, οι επιχειρήσεις πραγματοποιούν υψηλότερα κέρδη λόγω των συγκριτικά χαμηλότερων μισθών που πληρώνουν (στην Ελλάδα ο μισθός είναι περίπου 600 ευρώ + 48.75% ασφαλιστικές εισφορές Χ 14 μισθοί = 1.000 ευρώ τουλάχιστον μηνιαίως. Την ίδια στιγμή στη Βουλγαρία ο μισθός είναι 150 ευρώ + 15% έως 20% ασφαλιστικές εισφορές Χ 12 μήνες = 200 ευρώ. Το ίδιο ισχύει στις περισσότερες γειτονικές βαλκανικές χώρες, οπου οι ελληνες επιχειρηματιες πληρωνουν 4-5 φορές χαμηλότερους οι μισθους σε σχεση με ό,τι πληρωνουνε στην Ελλάδα..

Η συσσώρευση των κλωστοϋφαντουργικών επιχειρήσεων έχει συμβάλει πολύ στην εμφάνιση ενός παράξενου φαινομένου σε αυτές τις περιοχές: ένα πολύ υψηλό ποσοστό γυναικείας απασχόλησης σε αντιδιαστολή με ένα πολύ υψηλό ποσοστό ανεργίας που πλήττει τον ανδρικό πληθυσμό. Επίσης η Ελλάδα, με βάση τον αριθμό των ελληνικών επιχειρήσεων που έχουν εγγραφεί με σκοπό την ανάπτυξη επενδυτικής δραστηριότητας στη Βουλγαρία, βρίσκεται στην πρώτη θέση μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (E.U.), (η Ιταλία είναι στη δεύτερη θέση). Σε παγκόσμια κλίμακα, η Ελλάδα βρίσκεται στην τρίτη θέση μετά την Τουρκία και τη Ρωσία. Όμως, λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι πολλές ελληνικές επιχειρήσεις έχουν επενδύσει μέσω του φορολογικού παραδείσου της Κύπρου (περίπου 500 εγγεγραμμένες εταιρείες), τότε η Ελλάδα ξεπερνώντας κατά πολύ τις 4.000 εταιρείες βρίσκεται στη δεύτερη θέση μετά την Τουρκία. Γενικότερα, λόγοι γειτνίασης της Ελλάδας, της Τουρκίας και της Ρωσίας με τη χώρα της Βουλγαρίας αλλά και η ύπαρξη μουσουλμανικών μειονοτήτων στη Βουλγαρία με ταυτόχρονη έλλειψη δυτικού επενδυτικού ενδιαφέροντος στη Βουλγαρία, επεξηγούν την εμφάνιση των τριών αυτών χωρών στις πρώτες θέσεις των επενδυτριών χωρών στη Βουλγαρία. Η μεγαλύτερη συσσώρευση των επιχειρήσεων ανεξαρτήτως χώρας προέλευσης εμφανίζεται στην πρωτεύουσα, τη Σόφια, καθώς και στις μεγαλύτερες πληθυσμιακά πόλεις της Βουλγαρίας που έχουν καλύτερες υποδομές και ανάπτυξη όπως η Σόφια, η Φιλιππούπολη (Plovdiv), ο Πύργος (Bourgas) και η Βάρνα (Varna). Επίσης, η ύπαρξη λιμανιού σε μία πόλη, ή η γειτνίαση της πόλης με τη Μαύρη Θάλασσα ή με τη χώρα προέλευσης της πολυεθνικής, αποτελούν σημαντικά κριτήρια με βάση τα οποία επιλέγουν οι επενδύτριες πολυεθνικές την πόλη εγκατάστασης ενός επενδυτικο�
� σχεδίου (π.χ. BLAGOEVGRAD μόλις λίγα χιλιόμετρα από τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα και πάνω από 700 εγγεγραμμένες ελληνικές επιχειρήσεις). Όπως αναφέρθηκε, ο αριθμός των εγγεγραμμένων ελληνικών επιχειρήσεων δεν αντιστοιχεί με τον αριθμό εταιρειών που λειτουργούν (ενεργές). Φαίνεται ότι ένας σημαντικός αριθμός ελληνικών επιχειρήσεων υπάρχει μόνο σαν όνομα στη βουλγαρική αγορά, που αναμένει τις καλύτερες ημέρες για να λειτουργήσει (Labrianidis 1996/7; 1997). Από τις 4.000 καταχωρισμένες ελληνικές επενδύσεις στη Βουλγαρία, περίπου το 1/3 είναι ενεργές σήμερα.

Το ίδιο πράγμα συμβαίνει με τις τουρκικές και ρωσικές επιχειρήσεις στη Βουλγαρία. Κάποιος μπορεί να υποθέσει ότι η διαφορά μεταξύ των αριθμών (διαφορά μεταξύ των εγγεγραμμένων και ενεργών επιχειρήσεων) οφείλεται επίσης στην αποχώρηση ενός σημαντικού αριθμού μικρού και μεσαίου μεγέθους ελληνικών εταιρειών από τη Βουλγαρία λόγω χρεοκοπίας (πτώχευσης), λόγω αποτυχίας τους να γίνουν ενεργές στη βουλγαρική αγορά, λόγω επιστροφής τους στην Ελλάδα, λόγω εξαγοράς τους από τρίτη εταιρεία, ή τέλος λόγω αναχώρησής τους σε τρίτη χώρα. Από συγκεκριμενη πηγη μπορούμε να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι η πλειοψηφία των εισροών Ξένων ‘μεσων Επενδύσεων (ΞΑΕ) στη Βουλγαρία έχει συσσωρευτεί στην πρωτεύουσα της Βουλγαρίας, τη Σόφια.

Από το σύνολο των $6,4 δισεκατομμυρίων, ένα ποσό $3,4 δισεκατομμυρίων έχει επενδυθεί στη Σόφια (περίπου 53% του συνόλου), ενώ ακολουθεί η Βάρνα μόνο με $400 εκατομμύρια. Συγχρόνως, μελετώντας τους Πίνακες 1 και 2, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι πάνω από 1.500 ελληνικές επιχειρήσεις έχουν εγγραφεί στη Σόφια και άλλες 750 ελληνικές επιχειρήσεις έχουν εγγραφεί στην πόλη Blagoevgrad. Εντούτοις, οι ελληνικές επιχειρήσεις που έχουν εγκατασταθεί στην Blagoevgrad, αν και επένδυσαν ένα μικρό χρηματικό ποσό (οι συνολικές εισροές ΞΑΕ στην Blagoevgrad από όλοτον κόσμο σε όλα τα έτη μετάβασης συνολικά αριθμούν μόνο $70 εκατομμύρια, εντούτοις πρόσφεραν και προσφέρουν σημαντικές δραστηριότητες προστιθέμενης αξίας, όπως η δημιουργία εκατοντάδων θέσεων εργασίας. Οι σημαντικότεροι ξένοι επενδυτές στη Βουλγαρία προήλθαν κυρίως από την Ελλάδα, την Αυστρία, την Ολλανδία, τη Γερμανία, το Βέλγιο, και την Ιταλία.

Μεγάλης κλίμακας επενδύσεις έχουν γίνει επίσης μέσω του παράκτιου κέντρου της Κύπρου αλλά και του Λουξεμβούργου, οι οποίες έχουν πραγματοποιηθεί κυρίως από Έλληνες, Τούρκους και Ρώσους επιχειρηματίες. Η Ευρωπαϊκή Ένωση (των «15») είναι η σημαντικότερη πηγή ΞΑΕ στη Βουλγαρία (1992-2003) με πάνω από 4 δισεκατομμύρια USS (περίπου 60% του συνόλου).

Αυτήν τη στιγμή, οι εκροές ΞΑΕ στη Βουλγαρία από τις χώρες της Ε.Ε. (των «25») υπολογίζονται πάνω από 5 δισεκατομμύρια US$ (πάνω από 70% του συνόλου). Συγκεκριμενη πηγη απαριθμεί τους μεγαλύτερους Έλληνες επενδυτές στη βουλγαρική οικονομία. Τράπεζες όπως η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδας, η Αλφα Τράπεζα, η Eurobank, η Εμπορική Τράπεζα της Ελλάδας και διάφορες επιχειρήσεις όπως η HBC – Κόκα- Κόλα 3Ε, η Δέλτα, η Chipita, η Halcor, η Χαρτοποιία Θράκης, η Intracom και το Goodys έχουν επενδύσει συνολικά μισό δισ. US$ στη Βουλγαρία καθ’ όλη τη διάρκεια των ετών μετάβασης (περίπου τις μισές ελληνικές επενδύσεις στη Βουλγαρία τις πραγματοποίησαν δέκα εταιρείες από το σύνολο των 4.000 εγγεγραμμένων εταιρειών).

Στην Αλβανία επενδυουν οι Έλληνες και οι Ιταλοί, παρά τα προβλήματα σταθερότητας που υπάρχουν στη χώρα

Σχετικά με την Αλβανία μπορούμε να πούμε ότι οι συνολικές αλβανικές εισροές ΞΑΕ σε ολόκληρη τη μεταβατική περίοδο (1989-2003) είναι λιγότερες από 1 δισεκατομμύριο US$. Αυτή η περιορισμένη απόδοση σε ΞΑΕ οφείλεται σε μια σειρά κρίσεων που πραγματοποιήθηκαν στην Αλβανία: πολιτικές αναταραχές που ακολούθησαν την κατάρρευση των πέντε σχεδίων πυραμίδων το 1997, η προσπάθεια πραξικοπήματος το Σεπτέμβριο του 1998 και η κρίση του Κοσόβου το 1999. Κατά τη διάρκεια των ετών 1999-2003 η Αλβανία πέτυχε υψηλά επίπεδα εισροών ΞΑΕ έναντι των προηγούμενων ετών, κυρίως, λόγω των επιτυχών προγραμμάτων ιδιωτικοποίησης των δημόσιων επιχειρήσεων κυρίως στους τομείς των τηλεπικοινωνιών και των τραπεζικών εργασιών.

Η πλειοψηφία των ξένων επενδυτών προήλθε κυρίως από την Ιταλία και την Ελλάδα (Bitzenis και Ersajna, 2004). Παρατηρούμε, λοιπόν, ότι οι Έλληνες επιχειρηματίες επένδυσαν συνολικά 430 εκατομμύρια δολάρια σε αυτό το ποσό, αν προστεθούν και οι ελληνικές επενδύσεις μέσω της Κύπρου, καθώς και οι πρόσφατες επενδύσεις του 2003-4, η Ελλάδα ξεπερνά το μισό δισ. $ και καταλαμβάνει, έτσι, την πρώτη θέση επενδύτριας χώρας στην Αλβανία. Κορυφαίοι ξένοι επενδυτές στην Αλβανία αναφέρ�
�νται στον Πίνακα 6.

Η Ελλάδα πρώτη επενδύτρια χώρα στη Ρουμανία, με οδηγό τον ΟΤΕ

Περνώντας στη Ρουμανία, μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι οι 20 μεγαλύτερες ελληνικές επενδύσεις στη Ρουμανία υπολογίζονται σε λίγο λιγότερο από δύο δισ. $. Επίσης, επισημαίνουμε ότι η Ρουμανία κατά τη διάρκεια των ετών μετάβασης (1989-2003) έλαβε περισσότερα από 10 δισεκατομμύρια US$ ως συσσωρευμένο απόθεμα ΞΑΕ. Μπορούμε παντως να υποστηρίξουμε ότι τα στατιστικά στοιχεία δεν συμφωνούν: Αλλου οι ελληνικές επενδύσεις στη Ρουμανία είναι της τάξεως των 300 εκατομμυρίων US$, ενώ σε αλλη πηγη οι συνολικές ελληνικές επενδύσεις από 20 μόνο ελληνικές εταιρείες στη Ρουμανία αγγίζουν τα 1.890 εκατομμύρια US$.

Η συγκεκριμένη απόκλιση εξηγείται από το γεγονός χρήσης από τους Έλληνες επιχειρηματίες των παράκτιων επιχειρήσεων στο φορολογικό παράδεισο της Κύπρου (επενδύσεις μισό δισ. US$ στη Ρουμανία μέσω Κύπρου) καθώς και από το γεγονός ότι η ελληνική επιχείρηση τηλεπικοινωνιών (ΟΤΕ) δεν επένδυσε στη Ρουμανία, ούτε μέσω της Ελλάδας ούτε μέσω της χρήσης ενός παράκτιου κέντρου, αλλά μέσω δανειοδότησης από ιδιωτικά τραπεζικά ιδρύματα στη Ρουμανία και έτσι δεν εμφανίζεται σε κανέναν πίνακα καταγεγραμμένων ΞΑΕ. Τέλος μπορούμε να επισημάνουμε ότι οι ελληνικές εγγεγραμμένες επιχειρήσεις στη Ρουμανία είναι 2.555 και οι κυπριακές εγγεγραμμένες επιχειρήσεις είναι 1.144. Εντούτοις, λιγότερες από το 1/3 είναι ενεργές.

Σερβία & Μαυροβούνιο: Μεγάλες Προοπτικές για Νέες Επενδύσεις

Όσον αφορά τις μεγαλύτερες ελληνικές ξένες άμεσες επενδύσεις στη Σερβία και το Μαυροβούνιο αυτές είναι: η Coca-Cola (3E or HBC) μέσω της Balkaninvest Ltd (IBP Beograd) επενδύοντας πάνω από 30 εκατ. $, η Delta International Holdings (Lux) με τη συνεργασία της Γαλλικής Danone με επένδυση άνω των 35 εκατ. $, ο Τιτάν με επένδυση άνω των 35 εκατ. $ στο επενδυτικό σχέδιο cement plant Kosjeric.

‘λλες ελληνικές επενδύσεις στη Σερβία & στο Μαυροβούνιο περιλαμβάνουν τον Βερόπουλο, την Jugopetrol AD Kotor (JPK) (54.34%, Ελληνικά Πετρέλαια), την Yugolot d.o.o. (Intralot- Intracom), την Alpha Bank Belgrade, την Εθνική Τράπεζα (NBG Group), την EFG Eurobank, a.d. – Beograd (90.8%, EFG Bank Group), την Chipita (Chipita International Group), και την Halcor S.A. – (Viohalco Group). Επιπλέον, σύμφωνα με την UNECE (2004), η Σερβία και το Μαυροβούνιο έλαβαν $740 εκατομμύρια συνολικές εισροές ΞΑΕ το 1997, $113 εκατομμύρια το 1998, $112 εκατομμύρια το 1999, $50 εκατομμύρια το 2000, $165 εκατομμύρια το 2001, $475 εκατομμύρια το 2002, και $1260 εκατομμύρια το 2003.

Συνεπώς, κάποιος μπορεί να καταλήξει στο ότι οι ελληνικές πολυεθνικές της Ελλάδας για άλλη μια φορά είναι μεταξύ των ηγετών σε ΞΑΕ στη Σερβία και στο Μαυροβούνιο αλλά και συνάμα στο γεγονός ότι οι μεγάλες επενδύσεις στη Σερβία μόλις ξεκίνησαν και υπάρχουν τεράστιες προοπτικές για περαιτέρω επενδύσεις!

Επενδυουν στην πΓΔΜ οι Έλληνες Επιχειρηματίες παρά το πρόβλημα του ονόματος της γείτονος χώρας

Με βάση τις επίσημες πηγές του ισοζυγίου πληρωμών τηςπΓΔΜ καθώς και της αντιπροσωπείας ιδιωτικοποίησης της πΓΔΜ, οι ελληνικές ΞΑΕ υπολογίζονται περίπου σε 350 εκατομμύρια US$. Περισσότερα από $165 εκατομμύρια έχουν επενδυθεί από τους Έλληνες μέσω των προγραμμάτων ιδιωτικοποίησης στη πΓΔΜ. Επιπλέον, $64 εκατομμύρια έχουν επενδυθεί από τον ΤΙΤΑΝ και την HBC/3E χρησιμοποιώντας τον φορολογικό παράδεισο της Κύπρου. Από αλλη πηγη συμπεραίνουμε ότι οι Έλληνες επιχειρηματίες μέσω της Ελλάδας και της Κύπρου έχουν επενδύσει γύρω στα 350 εκατ $ και βρίσκονται στην πρώτη θέση σε όγκο επενδυμένου κεφαλαίου στην πΓΔΜ, πολύ κοντά με την Ουγγαρία. Όμως, στην πραγματικότητα δεν υπάρχει ουγγρικό επενδυτικό ενδιαφέρον στην πΓΔΜ, αφού το σύνολο των ουγγρικών επενδύσεων προέρχεται από ένα επιτυχημένο πρόγραμμα ιδιωτικοποίησης της σκοπιανής κρατικής επιχείρησης τηλεπικοινωνιών από την ουγγρική επιχείρηση – MATAV για $310 εκατομμύρια. Όμως, η MATAV ανήκει πλειοψηφικά στη γερμανική εταιρεία Deutche Telecom.

Οι Έλληνες Επιχειρηματίες επενδυουν στα Βαλκάνια μεσω της Κύπρου

Συμπερασματικά, μπορεί να υποστηριχτεί ότι οι ελληνικές επενδύσεις στη βαλκανική περιοχή υπολογίζονται σε 5 δισεκατομμύρια US$ (συμπεριλαμβανομένης και της ειδικής περίπτωσης του ΟΤΕ στη Ρουμανία αλλά και της χρήσης από τους Έλληνες των παράκτιων κέντρων της Κύπρου -μόνο 4.25% φόρος επί των κερδών- και του Λουξεμβούργου).

Συγχρόνως, οι περισσότερες (άνω του 50% επί του συνόλου των επενδύσεων) από τις συνολικές ελληνικές επενδύσεις στα Βαλκάνια (σε όγκο επενδυμένου κεφαλαίου) πραγματοποιήθηκαν από περίπου 25 μεγάλες ελληνικές πολυεθνικές. Επιπλέον, υπολογίζονται
στις 8.000-10.000 οι εγγεγραμμένες ελληνικές επιχειρήσεις στα Βαλκάνια, αλλά μόνο 3.000 από αυτές είναι ενεργές προσφέροντας θέσεις εργασίας, προϊόντα καλύτερης ποιότητας, ευρύτερη ποικιλία των προϊόντων, και αύξηση παραγωγής του ΑΕΠ της κάθε γείτονας χώρας.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Ο χαρακτηρισμός ότι είναι «μύθος» οι επενδύσεις των δυτικοευρωπαϊκών πολυεθνικών στην ευρύτερη περιοχή της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, που χρησιμοποιείται από αναλυτές, ίσως να ξενίζει, πάντως αιτιολογείται από το γεγονός ότι οι ξένες άμεσες επενδύσεις στην περιοχή είναι περιορισμένες, όπως περιορισμένο είναι και το επενδυτικό ενδιαφέρον από όλες ανεξαιρέτως τις ανεπτυγμένες οικονομικά χώρες στην περιοχή των ΚΑΕ και ειδικότερα στα Βαλκάνια (Bitzenis, 2005b). Αυτό συγχρόνως αποτελεί και μια ευκαιρία, ένα κίνητρο για τις ελληνικές επιχειρήσεις, να προβούν σε περαιτέρω ανάληψη επενδυτικών σχεδίων στη Βαλκανική. Ευκαιρίες υπάρχουν, είτε μέσα από την πραγματοποίηση έργων υποδομής είτε μέσα από την ευρύτερη ικανοποίηση των ανεκπλήρωτων καταναλωτικών αναγκών ενός πληθυσμού που είναι πολλαπλάσιος από αυτόν της Ελλάδας.

ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ [ΜΕΡΟΣ 1ο]

Tο συνολικό κόστος των δημοσίων καθώς και των μικρών έργων που έχουν ήδη ενταχθεί στο ΕΣΟΑΒ (Ελληνικό Σχέδιο Οικονομικής Ανασυγκρότησης των Βαλκανίων) και βρίσκονται σήμερα υπό υλοποίηση ξεπερνάει τα 720 εκατ. ευρώ, ενώ συγχρόνως ο συνολικός προϋπολογισμός των εγκεκριμένων ιδιωτικών παραγωγικών επενδύσεων στο πλαίσιο του ΕΣΟΑΒ ανέρχεται ήδη σε 138,6 εκατ. ευρώ.

Oι συνολικές επενδύσεις ελληνικών κεφαλαίων στις αγορές της Νοτιοανατολικής Ευρώπης πλησιαζουν το ποσό των 15 δισ. ευρώ, με προοπτική να αυξηθούν κατά πολύ καθώς οι χώρες σε αυτή τη γεωγραφική περιοχή παρουσιάζουν υψηλούς ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης και εδραιώνουν ένα σταθερό μακροοικονομικό περιβάλλον.

Παραλληλα υιοθετούνται με γρήγορους ρυθμούς οι αναγκαίες οικονομικές και θεσμικές μεταρρυθμίσεις, γεγονός το οποίο συμβάλλει στη δημιουργία ενός ευνοϊκού επενδυτικού περιβάλλοντος και αποτελεί ταυτόχρονα πεδίο ανάπτυξης ευκαιριών και προκλήσεων για τη δραστηριοποίηση των ξένων επενδυτών. Μεταξύ αυτών και το ελληνικό επιχειρηματικό στοιχείο, το οποίο συγκαταλέγεται στους πρωτοπόρους και διεκδικεί τον ρόλο του ισχυρού περιφερειακού παράγοντα. Ειδικά στη Βουλγαρία, στη Ρουμανία και στη Σερβία, οι ελληνικές επιχειρήσεις συγκαταλέγονται μεταξύ των τριών μεγαλύτερων ξένων επενδυτών.

Αλλωστε οι χώρες αυτές βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο σε ό,τι αφορά την ανάπτυξη του χρηματοπιστωτικού τομέα και τη διείσδυση των τραπεζικών εργασιών στην οικονομική δραστηριότητα. Σταδιακά ενισχύεται η εμπιστοσύνη των πολιτών στο τραπεζικό σύστημα, κάτι που οδηγεί σε αύξηση των καταθέσεων και της πιστωτικής επέκτασης προς τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά. Οι αγορές της Ρουμανίας, της Τουρκίας, της Βουλγαρίας, της Σερβίας και της Αλβανίας, στις οποίες οι εγχώριες τράπεζες έχουν παρουσία, αποτελούν μια πρόκληση για τους έλληνες τραπεζίτες λόγω των υψηλών ρυθμών ανάπτυξης που παρουσιάζουν, και τους οποίους αναμένεται να διατηρήσουν τουλάχιστον για μία τετραετία, κυρίως στη λιανική τραπεζική, σε μια περίοδο που στην Ελλάδα έχουν εμφανιστεί τα πρώτα σημάδια κόπωσης. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον υψηλής ανάπτυξης, οι τράπεζες Εθνική, Alpha Bank, Eurobank και Πειραιώς θα επιδιώξουν τα επόμενα χρόνια την ισχυροποίησή τους στην περιοχή, ώστε να καταστούν αξιόλογοι «παίκτες» σε μια αγορά με πληθυσμό άνω των 100 εκατ. κατοίκων, συμπεριλαμβανομένης της Τουρκίας.

Αλβανία

Η Ελλάδα κατέχει περίπου το 27% επί του συνόλου των ξένων επενδύσεων στην Αλβανία και την πρώτη θέση σε επενδυμένο κεφάλαιο, το οποίο υπερβαίνει τα 800 εκατ. δολάρια. Οι περίπου 270 ελληνικές και ελληνικών συμφερόντων επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται κυρίως στους τομείς: τηλεπικοινωνιών, εμπορικών τραπεζών, εργοληψίας και κατασκευών, εμπορίας καπνού, εμπορίας και διακίνησης πετρελαίου και πετρελαιοειδών, κλωστοϋφαντουργίας, τροφίμων και ειδών ένδυσης – υπόδησης.

Μεταξύ των ελληνικών επιχειρήσεων στην Αλβανία αναφέρονται: τέσσερις τράπεζες – Εθνική, Εμπορική, η θυγατρική της Πειραιώς Tirana Bank και η Alpha – που συνεχώς επεκτείνονται, οι εταιρείες κινητής τηλεφωνίας Albanian Mobile Communications (συμφερόντων Cosmote) και Vodafone (συμφερόντων Vodafone Ελλάδος).

Η τσιμεντοβιομηχανία Τιτάν προχωρεί σε σημαντική επένδυση, ύψους περίπου 200 εκατ. ευρώ, για την κατασκευή βιομηχανικής μονάδας. Οι ελληνικές τράπεζες, όπως η Alpha Bank, η Εθνική και η Εμπορική Τράπεζα, κατέχουν υψηλά ποσοστά στην τραπεζική αγορά στους τομείς των χορηγούμενων δανείων, των καταθέσεων και των κερδών.

Στον κατασκευαστικό τομέα, όπου οι ελληνικές εταιρείες κατέχουν ποσοστό 30%-40% της εγχώριας αγοράς, δραστηριοποιούνται οι ΔΙΕΚΑΤ ΑΕ, ΓΕΚ Τέρνα, Ατέρμων, Alpha Delta ΕΠΕ, ΜΤ Constructions ΕΠΕ, Εγνατία ΑΕ, ΜΤ Fidias ΕΠΕ κ.ά. Η ΔΙΕΚΑΤ ΑΕ κατά το τρέχον έτος ανέλαβε το έργο της αναβάθμισης των δικτύων διανομής ηλεκτρικής ενέργειας για λογαριασμό της Kesh Sh.a., ύψους 6,847 εκατ. ευρώ, χρηματοδοτούμενο από την EBRD. Η εταιρεία Prometheus Gas SA (του ομίλου Κοπελούζου) υπέγραψε στις 2.8.2006 Μνημόνιο Κατανόησης με την αλβανική κυβέρνηση για την ενεργειακή διασύνδεση της Αλβανίας με τον αγωγό φυσικού αερίου της Δυτικής Μακεδονίας (με την κατασκευή αγωγού μήκους 320 χλμ. και τη δημιουργία σταθμού παραγωγής ενέργειας από φυσικό αέριο στην Κορυ
τσά).

Βουλγαρία

Οι ελληνικές επενδύσεις στη Βουλγαρία, συνολικά, για το διάστημα 1992 ως 2006 υπερέβησαν κατά πολύ το 1,5 δισ. ευρώ, καταλαμβάνοντας ποσοστό 10% στις συνολικές άμεσες ξένες επενδύσεις στη χώρα αυτή και την τρίτη θέση μετά την Αυστρία και την Ολλανδία. Ειδικότερα, οι ελληνικές τράπεζες κατέχουν το 23,6% των συνολικών τραπεζικών κεφαλαίων.

Η ελληνική επενδυτική παρουσία παραμένει σταθερή τα τελευταία έξι χρόνια, με επενδύσεις ύψους 200 εκατ. ευρώ περίπου κατ’ έτος, με υψηλότερες επενδύσεις εκείνες του έτους 2002. Στην πραγματικότητα η επενδυτική δραστηριότητα των ελληνικών επιχειρήσεων διαφέρει από τα επίσημα βουλγαρικά στοιχεία, καθώς σε αυτά δεν συμπεριλαμβάνονται επενδύσεις οι οποίες προέρχονται από διαθέσιμα κεφάλαια ή κέρδη ή είναι αποτέλεσμα τραπεζικού δανεισμού ή προέρχονται από τρίτη χώρα. Κατά την τελευταία δεκαετία τα ελληνικά κεφάλαια κατείχαν για μεγάλο διάστημα την πρώτη θέση στη Βουλγαρία.

Οι ενεργές ελληνικές επιχειρήσεις ανέρχονται σε περίπου 1.500 (με εγγεγραμμένες επιχειρήσεις στη Βουλγαρία πάνω από 3.000) και έχουν δημιουργήσει πολλές δεκάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας, ιδιαίτερα στη Νότια Βουλγαρία όπου λειτουργούν εργοστάσια και βιοτεχνίες παραγωγής ενδυμάτων και υποδημάτων. Θα πρέπει να αναφερθεί ότι η ελληνική επιχειρηματική παρουσία στη Βουλγαρία είναι ιδιαίτερα δυναμική στους τομείς των υπηρεσιών (κυρίως τράπεζες), υποδομών, βιομηχανίας τροφίμων/ποτών, μεταλλευμάτων, εμπορίου και δικτύων διανομής και παραγωγής ενδυμάτων.

Τον Ιούλιο του 2003 κατακυρώθηκε η δεύτερη άδεια ιδιωτικής τηλεόρασης με παμβουλγαρική εμβέλεια στον ελληνικών συμφερόντων τηλεοπτικό σταθμό Nova TV (Ant1). Τα τελευταία έτη η ΕΚΟ – ΕΛΔΑ – Βουλγαρία έκανε σημαντικές επενδύσεις.

Το Χρηματιστήριο Αθηνών έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον για την ιδιωτικοποίηση του 44% του χρηματιστηρίου της Σόφιας και για συνεργασία με το χρηματιστήριο της Σόφιας κατά τα πρότυπα της συνεργασίας με το χρηματιστήριο της Λευκωσίας. Δυνατότητες ανάπτυξης συνεργασιών εντοπίζονται επίσης σε προϊόντα της αμυντικής βιομηχανίας.

Στον κατασκευαστικό τομέα, το 2004 η κοινοπραξία των κατασκευαστικών εταιρειών ΜΤ ΑΤΕ, Ερμον ΑΕ και Δομοκάτ ΑΕ ανέλαβε το έργο μελέτης, κατασκευής και εγκατάστασης εξοπλισμού σε σταθμό βιολογικού καθαρισμού αστικών λυμάτων του Ράζλογκ (επί παραποτάμου του Νέστου), συνολικής αξίας 4,85 εκατ. ευρώ. Η Προοδευτική επισκευάζει τον δρόμο Σάντοβο – Ράζλογκ. Η ελληνική εταιρεία Τέρνα ΑΕ επελέγη για την ανακατασκευή και ηλεκτροδότηση τμήματος 37,7 χλμ. της σιδηροδρομικής γραμμής Φιλιππούπολη – Σβίλενγκραντ στην περιοχή Κρούμοβο – Παρβομάι (το έργο συγχρηματοδοτείται από την ΕΕ, πρόγραμμα ISPA).

πΓΔΜ

Η Ελλάδα κατέχει την πρώτη θέση μεταξύ των ξένων επενδυτών στην πΓΔΜ την περίοδο των τελευταίων 11 ετών. Το ύψος των συνολικών ελληνικών επενδύσεων που έχουν υλοποιηθεί ή βρίσκονται στο στάδιο της υλοποίησης ανέρχεται σε περίπου 950 εκατ. ευρώ (συμπεριλαμβανομένης της συνολικής αξίας του κεφαλαίου που συνδέεται με τη λειτουργία του δεύτερου δικτύου κινητής τηλεφωνίας και της δαπάνης κατασκευής του πετρελαιαγωγού Θεσσαλονίκης – Σκοπίων).

Οι ελληνικές επενδύσεις αφορούν κυρίως τους ακόλουθους τομείς: τρόφιμα – αναψυκτικά (είδη αρτοποιίας, παγωτά, μπίρα, μη οινοπνευματώδη ποτά), ενέργεια – πετρέλαιο, βιομηχανία τσιμέντου, ορυχεία, μάρμαρα, τράπεζες, καπνοβιομηχανία, έτοιμο ένδυμα και αξεσουάρ (παραγωγή φασόν) και σύσταση εμπορικών εταιρειών και αντιπροσωπειών.

Ρουμανία

Σύμφωνα με τα επίσημα ρουμανικά στοιχεία, η χώρα μας κατέχει την ένατη θέση μεταξύ των ξένων επενδυτών στη Ρουμανία με συνολικό επενδυμένο κεφάλαιο ύψους 505,5 εκατ. ευρώ (στα επίσημα στοιχεία δεν περιλαμβάνονται οι μεταβιβάσεις κεφαλαίων ελληνικών επενδύσεων μέσω Κύπρου, Λουξεμβούργου, Ιρλανδίας, Ολλανδίας κ.ά.). Σύμφωνα όμως με ορθότερες εκτιμήσεις, η Ελλάδα κατατάσσεται μεταξύ των τριών πρώτων ξένων επενδυτών (οι μεγαλύτερες ελληνικές επενδύσεις στα Βαλκάνια έχουν γίνει στη Ρουμανία), με 800 περίπου ενεργές επιχειρήσεις και με το συνολικό ελληνικό κεφάλαιο που επενδύθηκε να υπολογίζεται σε άνω των 3 δισ. ευρώ, λαμβάνοντας υπόψη και την αύξηση κεφαλαίων από τον ΟΤΕ-Romtelecom το 2002, την εξαγορά μετοχών από τη Eurobank της Bank Post τα έτη 2002 και 2003 και την εξαγορά πλειοψηφίας μετοχών από την Εθνική Τράπεζα της
Banka Romaneska το 2003.

Σημειωτέον ότι ο ΟΤΕ απέκτησε το 2002 πλειοψηφικό πακέτο μετοχών στη Romtelecom (κατέχει το 54%), ύστερα από επίπονες διαπραγματεύσεις και με τη συγκατάθεση, τελικά, της ρουμανικής κυβέρνησης για τη συμπληρωματική αυτή εξαγορά μετοχών. Στις 27.5.2005 υπεγράφη μεταξύ της Cosmote και της Romtelecom συμφωνία για την ανάληψη του 70% της εταιρείας κινητής τηλεφωνίας Cosmorom, με τη συμμετοχή κατά 120 εκατ. ευρώ της Cosmote στην αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της Cosmorom. Περαιτέρω, τον Οκτώβριο του 2005 ο ΟΤΕ πούλησε στην Cosmote τις εταιρείες κινητής τηλεφωνίας που διαθέτει στα Βαλκάνια. Ετσι η Cosmote έγινε κύριος του 70% της Cosmote Romania (Cosmorom).

Μετά και την εξαγορά από την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος του 81,6% του πακέτου μετοχών της Banca Romanesca, ο ελληνικός τραπεζικός τομέας κατέχει πλέον τη δεύτερη θέση μεταξύ των ξένων επενδυτών στον εν λόγω τομέα με 15,4%, μετά την Αυστρία, σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της κεντρικής τράπεζας της Ρουμανίας. Υπεγράφη επίσης η σύμβαση εξαγοράς του 57,13% της MindBank από την ΑΤΕ.

Εξετάζοντας το σύνολο των ελληνικών επενδύσεων παρατηρείται ότι εκτείνονται σε ένα ευρύ φάσμα οικονομικής δραστηριότητας: τράπεζες, τηλεπικοινωνίες, συμβουλευτικές και χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, κατασκευές, τρόφιμα – ποτά, ναυτιλιακά, κλωστοϋφαντουργία, πληροφορική, ασφάλειες, είδη συσκευασίας, πλαστικά, φαρμακευτικά και καλλυντικά, λίζινγκ, ιχθυοκαλλιέργειες.

Σερβία

Τον πρώτο ξένο επενδυτή στη Σερβία αποτελεί η χώρα μας. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Σερβικής Υπηρεσίας Προώθησης Επενδύσεων για τις άμεσες επενδύσεις, κατά το διάστημα 2001-2004 οι ελληνικές επενδύσεις καταλαμβάνουν την τέταρτη θέση, με το ύψος του κεφαλαίου που επενδύθηκε να φθάνει τα 122,12 εκατ. δολ. Ωστόσο τα στοιχεία αυτά δεν περιλαμβάνουν επενδύσεις που έγιναν πριν από το 2001, επενδύσεις μέσω υπεράκτιων εταιρειών, επενδύσεις στο Μαυροβούνιο, καθώς και επενδύσεις σε είδος, παραχωρήσεις δικαιωμάτων κ.ά.

Οι ελληνικές άμεσες επενδύσεις (από το 1996 και εντεύθεν) ανέρχονται σε 1,8 δισ. ευρώ. Το συνολικό ελληνικό επενδυμένο κεφάλαιο (συνυπολογιζομένων αμέσων και άλλων επενδύσεων) ανέρχεται σε 2,1 δισ. ευρώ. Σημειώνεται η παρουσία 150 μεικτών ελληνογιουγκοσλαβικών εταιρειών, καθώς και 120 περίπου αμιγώς ελληνικών.

Μεταξύ των κυριότερων ελληνικών εταιρειών που δραστηριοποιούνται στη Σερβία αναφέρουμε ενδεικτικά τις εταιρείες τηλεπικοινωνιών ΟΤΕ (απέκτησε το 20% της Telecom Serbia το 1997), Intracom (προμηθεύτρια της Telecom Serbia σε καρτοτηλέφωνα), τις τράπεζες Εθνική (12 υποκαταστήματα), Alpha Bank (υποκαταστήματα και Serbian Jubanka), Eurobank Ergasias (υποκαταστήματα και Post Banka), Πειραιώς (Atlas Banka) και ΕΤΕΒΑ (γραφείο αντιπροσωπείας), τα ΕΛΛΠΕ (Yugopetrol και πρατήρια καυσίμων ΕΚΟ-YU), τις βιομηχανίες τροφίμων Δέλτα (παραγωγική μονάδα Delyug), 3Ε Coca-Cola (Fresh Co), Αθηναϊκή Ζυθοποιία.

ΠΑΛΙΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΚΥΜΗΣ

Προβολή πλήρους άλμπουμ

Παρουσιαζονται εδω πεντε παλιες φωτογραφιες της Κυμης. Ενδιαφερον εχει οτι στο Σουτσινι πηγαινανε οι λουομενοι με καϊκια. Στην φωτογραφια της πλατειας, εκει που βρισκεται τωρα το πρακτορειο τυπου, ειναι ανασκαμμενη εκταση. Στην αλλη φωτογραφια του Σουτσινιου φαινεται ο ναϊσκος της Αγιας Μαρινας.. δεν εχει γινει η προβλητα για το μπαρ.. Μπροστα απο την τωρινη Εμπορικη τραπεζα ειναι μια ΕΒΓΑ..

Ο ΚΟΠΡΟΣ (Δευτερα, 09 Φεβ 2009

Σημερα παρακαλεσα τον κοπρο να μου βρει στατιστικα στοιχεια απευθειας ελληνικων επενδυσεων στο εξωτερικο.. εφοσον μεχρι τις 22.00 δεν μου τα εχει παραδοσεο, το βδομαδιατικο μειωνεται κατα 10%.. Δεν θελω παζαρια.. θα παταχθει..

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ (Δευτέρα, 09 Φεβρουαρίου 2009)

Κάθε κατεργάρης στον πάγκο του.. Η επιστροφή στο Γραφείο υπήρξε απροβλημάτιστη, χάρις στις καλές προσπάθειες της “καλής κ΄αγαθής” συναδέλφου.. Οι ζαλάδες έχουν σχεδόν εξαφανίσει και μοναχά το πλευρό με πονάει και δυσκολεύομαι να κοιμηθώ το βράδυ.. Από Σαίξπηρ, 4/7.. κατά τα αλλά, προτεραιότητα τα του ΠΣΕ αλλά και του Α.. επίσης μερικά από τα Γραφεία που δεν “ταΐζουν” ταχτικά και πρεπόντως την πύλη..

ΖΗΜΙΕΣ ΣΤΟΝ ΔΡΟΜΟ ΤΗΣ ΠΛΑΤΑΝΑΣ (Κυριακη, 08 Φεβ 2009)

Οι σφορδοι ανεμοι που φυσουσανε τις τελευταιες ημερες στο Αιγαιο καθως και η πλημμελης κατασκευη του στηθαιου ειχαν σαν αποτελεσμα σοβαρες ζημιες στον δρομο της Πλατανας, ενα τμημα του οποιου κατέρευσε, ηγουν “..το πηρε –και το σηκωσε- η θάλασσα..” Τα αυτοκινητα δεν μπορουν να κυκλοφορησουν και στις δυο κατευθυνσεις.. Το μηχανακι, φυσικα, περναει.. Αρα υπαρχουν, πλεον, δυο καθυστερησεις στον παραλιακο δρομο: απο την μια τα φαναρια πριν την Πλατανα (ερχομενοι απο Αθηνα) και απο την αλλη ο καταστραμμενος δρομος στην Πλατανα.. Εκτακτα..

Ο .. ΗΘΙΚΟΣ ΑΥΤΟΥΡΓΟΣ (Κυριακή, 08 Φεβρουαριου 2009)

Σε καθε κατασταση υπαρχει και ο ηθικος αυτουργος.. Αυτη την εβδομαδα εγινε ενα ξεκαθαρισμα ενος συγκεκριμενου χωρου.. Τα συνεργεια ητανε δυο.. βασικα δουλεψε αλυσσοπρίονο, διαφορετικα η εκταση θα χανοτανε.. Μιλαμε για τον χωρο, τον γνωστο σαν “Θρονο του Ξερξη”, με την Αρτεμισια να λυκνιζεται αισθησιακα, βλέποντας τοσο τον Καλογερο, οσο και τον Καβο αλλα και την Σκυρο.. Ηταν πολλη δουλεια και κοστισε καλουτσικα… αλλα νομιζω οτι το αποτελεσμα ηταν ικανοποιητικο.. Η επομενη φαση θα πρεπει, ισως, να ειναι  (α) το ξεκαθαρισμα των τελευταιων επανω πεντε μετρων, μεχρι την γραμμη του γκαραζ,  (β) η μεταφορα και το καψιμο των κομμενων θαμνων στο κυριως ακινητο, (γ) η ενοποιηση των δυο τμημάτων, μαλλον με ερπιστριοφορο  (δ) το φυτεμα 40-50 ελιών –κατα τον ηθικο αυτουργο, και  (ε) τσιμεντωμα του φραχτη.  Να συζητηθει και το θεμα της νομης διανοια δικαιουχου με Βανζελ..

Μερικες επεξηγηματικες φωτογραφιες:

Προβολή πλήρους άλμπουμ

ΚΥΜΗ 1949 (07 Φεβρουαριου 2009)

Το 1949, οταν ημουν τριων χρονων, πηγαμε να παραθερισουμε στην Κυμη. Με την θεια Λελα, την θεια Στασα, τον Γιωργο, την “οικιακη βοηθο” μας Ζαχαρουλα απο τον Οξυλιθο.. Αλλα και την κυρια Μιραντα Βαφιοπουλου (κορη ναυαρχου Χριστοφη, απο την Κυμη) και τον συζυγο της, την Κυρια Αλικη, αδελφη της Μιραντας και τον συζυγο της (δεν ειχανε παιδια), και τον Χαρη, γιο της κυριας Μιραντας και καλυτερο μου φιλο μεχρι τα δωδεκα μου χρονια.. μετα Γερμανικη Σχολη και πανεπιστημιο οπου σπουδασε Η/Υ στο Ααχεν (Ακυϊσγρανον), εδρα του Καρλομαγνου (αχ! η οδος Κεφαλληνιας, το ηλεκτρικο τραινακι Merklin, ο κιτρινος πλαστικος εκσκαφεας..)  ο Λεαντρος και η Αλικη δεν πρεπει να ειχανε γεννηθει ακομη..  Οι αναμνησεις σπαστες.. μυρωδια λιγνίτη.. ταξι με μουσαμα, επτα θέσεων, που μας κατεβαζε για μπανιο.. Τις φωτογραφιες που παραθετω πιο κατω πρεπει να τις τραβηξε ο θειος Φωτης με την Leika..

Μερικες ακομη φωτογραφιες:

Προβολή πλήρους άλμπουμ

ΧΑΡΤΕΣ της περιοχης (Σαββατο, 07 Φεβρ 2009)

Ο διπλανος χαρτης απεικονιζει την περιοχη του Μισοκαμπου, της παραλιας, του Σουτσινιου.. Επισης το σπιτι, η ιδιοκτησια του Γιατρου κλπ. Γυρω απο την Κυμη υπαρχουνε τοσοι πολλοι δρομοι, που δεν ειναι ευκολο να τους οδηγησεις με το μηχανακι, ιδιαιτερα τωρα τον χειμωνα που ειναι λασπωμενοι ή γεματοι νεροφαγωματα.. δρομοι που δυσκολα διακρινονται, και που πηγαινουν σε προορισμους που δεν τους ξερει ο επισκεπτης.. με εντονες ανωφερειες ή κατωφερειες, μερικες φορες πολυ στενοι ή ακομη και κλειστοι απο καποιο προσφατο νεροφαγωμα, οπως εκεινος για το Πυργί ακριβως επανω απο την Κυμη, εκει που πριν μερικα χρονια καηκε ολοκληρο το πευκοδάσος.. ή εκεινος ο δρομος απο Γαϊα μεχρι Τραχειλι (που κατεβαινει εως και το Αλιβερι) οπου ολα εχουνε καει στην μεγαλη πυρκαϊα της κεντρικης Ευβοιας..

Μερικοι ακομη χαρτες:

Προβολή πλήρους άλμπουμ

Η ΚΥΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΠΥΡΓΙ (05 Φεβρουαριου 2009)

Πηγα να αλλαξω λαδι στους Καραμανους και μετα ανεβηκα απο τον δρομο διπλα στο κλειστο Αθλητικο Κεντρο της Κυμης, για να ιδω μια “αλλη” θεα της πολης.. ο χωματοδρομος αυτος, σε ασχημη κατασταση και με νεροφαγωματα, καταληγει ειτε στις εγκαταστασεις του Αποστολου (ξυλα, λοιπα κατασκευαστικα υλικα) είτε στον δρομο προς Μετοχι, κοντα στην διασταυρωση για Μαλετιάνους.. Το απογευμα, προσπαθωντας να τακτοποιησω την βιβλιοθηκη διπλα στο τζακι, τραβηξα το αριστερο μου παϊδι, και ο πονος ειναι καλουτσικος.. το βραδυ με Γιωργο στον “Νικο” που μας προσεφερε και μια Amatriciana εξαιρετικη, με αποτελεσμα να παρουμε την pizza και την Carbonara για να τις φαμε αυριο στο σπιτι..

Μερικες φωτογραφιες:

Προβολή πλήρους άλμπουμ